Zdrowie ukryte w herbacie

Jakie są właściwości zdrowotne herbaty i dlaczego jest ona nazywana “boskim ziołem? Sprawdźcie!

Fot. Pixabay

Wzorem Jeremiego Przybory z Kabaretu Starszych Panów możemy pokusić się o stwierdzenie, iż: “… dopóki ciebie, ciebie nam pić, póty jak w niebie, jak w niebie nam żyć, herbatko, herbatko (…)”, bowiem nieocenione są jej drogocenne walory zdrowotne, jak i smakowe. Należy podkreślić niezwykłą zdolność krzewu herbacianego do czerpania z gleby różnorodnych związków, które następnie oddawane są naparowi w postaci pożytecznych dla człowieka składników. Chcąc w pełni zapoznać się z bogactwem dobrodziejstw jaki oferuje nam filiżanka herbaty konieczne jest zgłębienie jej składu chemicznego. Obecnie wiadomo, że herbata zawiera wiele związków. Najważniejsze z nich to: alkaloidy (teina), związki białkowe, garbniki, olejki eteryczne, pigmenty, związki nieorganiczne i mikroelementy. Możemy w niej również dostrzec niemalże cały kompleks witamin, począwszy od prowitaminy A, poprzez witaminy z grupy B, po witaminy K i P. Interesujące jest również to, iż świeże liście herbaciane posiadają czterokrotnie więcej witaminy C niż sam sok z cytryny.

Najbardziej znanym herbacianym i kawowym alkaloidem jest kofeina, w przypadku herbaty określana mianem teiny. Zasadnicza różnica w stosunku do kawy polega na tym, iż zawarta w herbacie teina, wiążąc się z taniną wolniej uaktywnia się w ludzkim organizmie, działając delikatnie na układ sercowo–naczyniowy i centralny system nerwowy. Teina korzystnie wpływa na samopoczucie, poprzez zwiększenie wydzielania neuroprzekaźników pomaga w koncentracji. W efekcie hamowane są objawy zmęczenia, pobudzane procesy myślowe, polepsza się nastrój. Ponadto wpływa ona na rozszerzenie naczyń krwionośnych serca, mózgu i mięśni szkieletowych, zwiększając podatność organizmu na wysiłek fizyczny. Wykazuje także działanie moczopędne oraz tzw. efekt termogeniczny, czyli podwyższa ciepłotę ciała poprzez przyspieszenie przemian metabolicznych.

Ważnym czynnikiem kształtującym smak i aromat herbaty są związki polifenolowe, czyli flawonoidy, stanowiące około 30% masy suchych liści. Substancje te cieszą się dużym powodzeniem z uwagi na korzystne efekty dla organizmu. Ich prozdrowotne działanie związane jest z ich silną aktywnością antyoksydacyjną, dzięki której wpływają na hamowanie rozwoju nowotworów oraz odkładanie się blaszek miażdżycowych w ścianie tętnic. Ponadto przeciwdziałają szybkiemu rozkładowi w organizmie witaminy C, nadmiernym reakcjom zapalnym oraz działają bakteriobójczo. Potwierdzeniem tych zależności mogą być badania prowadzone przez chińskich oraz japońskich naukowców.

Wiele korzyści herbaciany napar uzyskuje dzięki zawartości licznych związków nieorganicznych i mikroelementów. Przede wszystkim związki żelaza i metale, w tym: magnez, sód oraz niemetale: krzem, potas, wapń. Herbata posiada także śladowe ilości fluoru, fosforu czy jodu. Z uwagi na ten skład może być ona wykorzystywana jako środek zapobiegający próchnicy zębów (z uwagi na fluor). Picie dziennie jednej filiżanki herbaty dostarczy nam 3% zalecanego dziennego spożycia potasu.

Od samego początku, kiedy tworzyło się swoiste misterium herbaciane uzyskany napar ceniono głównie z uwagi na jego zdrowotne aspekty, czego potwierdzeniem może być postać Lu Tunga, który w swojej Pieśni wylicza te walory. Począwszy od pierwszej filiżanki mającej na celu zwilżenie ust, drugiej, za której sprawą znika przykre poczucie samotności, po szóstą, dającą błogi stan zapewniający nieśmiertelność.

Przyjęto również używać w stosunku do herbaty określenia “boskie zioło” lub “boskie lekarstwo”. Ten „życiodajny wywar” był często stosowany przez chińskich zielarzy przy dolegliwościach trawiennych lub jako środek moczopędny. Uchodziła ona wówczas za napój tak niesmaczny, iż można było go pić wyłącznie z dodatkami. W odniesieniu do chińskiej obyczajowości ważne, by herbata posiadała co najmniej 20 różnych korzystnych właściwości. Przypisywano jej następujące działanie: regeneruje mózg, ożywia, wzmacnia odwagę, czyści krew czy przepędza sny.

Badania prowadzone przez różne ośrodki naukowe wykazały, iż w zależności od gatunku herbaty zróżnicowane są jej właściwości. I tak odpowiednio białe jak i zielone herbaty określane są mianem eliksirów młodości, ponieważ zawierają one polifenole oraz katechiny, które wykazują działanie przeciwutleniające hamując w ten sposób proces starzenia się organizmu. Dodatkowo widoczny jest korzystny wpływ spożywania herbaty, zwłaszcza zielonej, na obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego i LDL – cholesterolu w surowicy krwi, dzięki czemu przeciwdziała się różnorodnym chorobom, będącym następstwem nadmiernego poziomu cholesterolu.  Regularne picie zielonej herbaty (ok. 5-6 filiżanek dziennie) chroni przez rakiem. Potwierdzeniem  tej zależności są badania prowadzone w Japonii, które wykazały niską zachorowalność na raka w stosunku do krajów Europy Zachodniej.

Kolejnym zdrowotnym atutem herbaty zielonej jest fakt, iż stanowi ona cenne źródło witaminy E i zapobiega chorobom sercowo-naczyniowym, ponieważ pomaga rozpuszczać skrzepy krwi i hamuje agregację płytek. Świetnie też wzmacnia układ odpornościowy, dzięki zawartości (galusana epigalokatechniny) składnika przeciwnowotworowego, który pobudza wytwarzanie limfocytów B i T, małych komórek stanowiących podstawę wspomnianego układu. Angielscy naukowcy dowiedli, iż herbata korzystnie wpływa na kości, dlatego w odróżnieniu od kawy – nie szkodzi osobom dotkniętym osteoporozą.

Kolejnym gatunkiem herbaty, cieszącym się wieloma walorami zdrowotnymi jest chińska czerwona herbata Pu-erh. Największą sławę zdobyła ona jako herbata wspomagająca odchudzanie. Zawarte w niej związki pobudzają enzymy pokarmowe do wydzielania soków trawiennych oraz poprawiają perystaltykę jelit. Jest ona nie tylko wielkim „pożeraczem tłuszczu”, ale również naturalnym napojem oczyszczającym i odtruwającym organizm. Do jej głównych właściwości należy obniżenie poziomu cukru oraz cholesterolu we krwi, aktywizuje metabolizm wątroby i dzięki działaniu antybakteryjnemu  chroni przed infekcjami.

Mocne czarne herbaty stosowane są w celu pobudzenia, bowiem zawierają dużą ilość teiny. Podnoszą one ciśnienie krwi, przyspieszają bicie serca i pobudzają system nerwowy. Nie powinny one być pite przez osoby z dolegliwościami sercowo-naczyniowymi, znerwicowane, a przed snem – przez osoby cierpiące na bezsenność. Należy ograniczać również mocną herbatę w przypadku występowania różnych dolegliwości przewodu pokarmowego m. in. z nadkwasotą i owrzodzeniem dwunastnicy lub żołądka, ponieważ herbata pobudza wydzielanie soku żołądkowego. Z mocnego naparu powinny również zrezygnować osoby chore na artretyzm. Dodatkowo utrudnia ona wchłanianie żelaza, a jej spożywanie w dużych ilościach może powodować niedokrwistość. Z kolei wśród korzyści warto nadmienić, iż jest to świetny środek stosowany przy różnego rodzaju nieżytach pokarmowych i biegunkach. Kompresy z mocnego naparu herbaty łagodzą obrzęki oraz usuwają zmęczenie oczu.

Prawidłowe parzenie herbacianych liści gwarantuje uzyskanie maksimum zadowolenia przy piciu herbaty i daje łatwą możliwość połączenia przyjemnego z pożytecznym.